Het dashboard van mijn elektrische auto toont een afbeelding waarop ik exact kan aflezen hoeveel kilometers ik nog kan rijden voordat de accu leeg is. Er staat op de afbeelding een duidelijk plus aan de bovenkant (gevolgd door witte streepjes) en aan de onderkant een min (met een paar rode streepjes). Zodra ik op het dashboard zie dat ik ‘in het rood’ kom, is het verstandig snel een oplaadpunt te zoeken en aan de stekker te gaan. De waarschuwing negeren heeft weinig zin want het gevolg is dat ik met een lege accu mijn plaats van bestemming nooit zal bereiken.
Het geeft mij rust en duidelijkheid dat ik een dasboard in mijn auto heb en de lading in de accu nauwgezet kan volgen.
Even opladen
Het dashboard van ons lichaam kent helaas niet zo’n duidelijk waarschuwingssysteem. Laat ik mijzelf als voorbeeld nemen. Soms voel ik mij vermoeid en weinig energiek. Ik zou dan het liefst een dutje doen, maar dat kan vaak niet. Ik ga op zoek naar manieren om niet toe te geven aan mijn vermoeidheid. Meestal lukt dat goed. Even bewegen helpt bijvoorbeeld, evenals iets eten of drinken, afleiding zoeken en soms helpt het ook de vermoeidheid te negeren. Eigenlijk lukt het altijd wel om weer energie te vinden en een reservepotje aan te breken als het echt moet. Heel eerlijk gezegd zou ik niet goed weten – zelfs niet na meer dan vijftig levensjaren – hoe groot mijn energievoorraad precies is en hoe lang ik op mijn reserves zou kunnen doorgaan. Het lijkt altijd weer langer dan gedacht en precies hier zit het gevaar. Ik heb immers tot nu toe nooit helemaal stil langs de kant van de weg gestaan…..
De afgelopen jaren heb ik veel cliënten in mijn praktijk gehad die een vergelijkbaar verhaal vertelden. Lang, vaak heel lang negeerden zij de signalen die vertelden dat het tijd werd op zoek te gaan naar een stekker om op te laden. Altijd was er weer een reservepotje. Toch vertelden zij mij dat zij uiteindelijk wél langs de kant kwamen te staan. De accu was echt leeg. Het lichaam ontregeld. De geest in de war of in angst. Even aan de stekker had geen zin meer. Het lichaam, het voertuig, was rijp voor de sloop. Uitgeblust of opgebrand.
Wat dan volgt is een hele lange weg van herstel. Men zegt wel eens dat zolang de energievoorraad al in het rood stond – en dat is soms al jaren – zo lang zal het ook duren voordat de persoon is hersteld. Soms is volledig herstel zelfs niet meer mogelijk door blijvende schade aan bijvoorbeeld hersenen of andere organen.
Stress en chronische stress
Het goede nieuws is dat we door de wetenschap steeds meer weten over het verbluffende stress- en energiesysteem van ons lichaam. Met stress is niets mis. Sterker nog het is heel goed dat wij met stress kunnen en leren omgaan. Het maakt ons alert, brengt ons in de flow en zorgt ervoor dat we in kritieke situaties overleven. Maar we begrijpen de keerzijde ook steeds beter. Want chronische stress zorgt voor schade aan ons lichaam. En juist in het verbluffende vermogen van ons lichaam, om zich steeds aan te passen aan stressvolle situaties, ligt een mogelijke verklaring voor het ontstaan van burnout (voetnoot 1).
Nu terug naar het dashboard van het lichaam. Het blijkt dus heel moeilijk te weten hoeveel energie we nog over hebben voordat we echt aan de kant staan. We krijgen wel waarschuwingssignalen, maar rijden toch door en bereiken steeds weer onze plaats van bestemming. We weten dat voorkomen beter is dan genezen, maar we slagen hier nog onvoldoende in kijkend naar de stijging van het aantal burnoutklachten in onze samenleving. De cijfers liegen er niet om (voetnoot 2).
Preventie van burnout(klachten)
Hoe kunnen we dan toch voorkomen in plaats van genezen? Ik weet het antwoord (nog) niet. Wel vind ik het een enorme uitdaging te investeren in preventie van burnout(klachten). Om die reden heb ik samen met Online Talent Manager de Stress Ervarings Tool (SET) ontwikkeld. Dit is een betrouwbaar en valide assessment om de subjectieve beleving van de energievoorraad van een persoon of organisatie in kaart te brengen en zo op het dashboard te kunnen plaatsen. Mogelijk helpt dat om iets eerder een oplaadpunt te zoeken en aan de stekker te gaan.
De SET is een nieuw samengestelde tool en daarmee taal om de mentale kracht van een persoon of organisatie in kaart te brengen. De tool bestaat uit zeven onderdelen of dimensies. Uniek aan deze tool is de wijze waarop zowel werk- als privéstress aan bod komen. Vooral de aandacht voor privéstress wordt in veel vragenlijsten niet vanzelfsprekend meegenomen en dus wel in de SET. Ieder onderdeel van de SET belicht de subjectieve stresservaring vanuit een andere invalshoek. De eindrapportage biedt in één oogopslag de verhouding tussen de draagkracht (dat wat kan worden gedragen) en de draaglast (de wil om lasten te dragen) van een persoon. Vervolgens geeft het concrete ontwikkeltips om de draagkracht te verhogen dan wel de draaglast te verlagen en zo in balans te leven en presteren.
Ben je nieuwsgierig naar het gebruik van de SET in jouw praktijk of organisatie? Neem contact op met Mandy Oostlander van Presteren in Balans.
McEwen, B. S. (1998). Protective and damaging effects of stress mediators. New England Journal of Medicine, 338, 171–179
Beroepsziekten in Cijfers 2020. Amsterdam: Nederlands Centrum voor Beroepsziekten; 2020.