Personeel dat in een ziekenhuis werkt, zowel artsen als verpleegkundigen, ervaart doorgaans veel gezonde passie voor het werk dat ze doen. Deze passie is nodig als mentale voeding om de vaak zware lasten (hoge werkdruk, grote verantwoordelijkheid) te kunnen dragen. Het afgelopen jaar hebben wij hier veel voorbeelden van gezien: artsen en verpleegkundigen in pakken gehesen met maskers op, die onder erbarmelijke omstandigheden overuren maken en vechten voor het leven van anderen. Hoewel zij veel stress ervaren, kunnen zij het werk vaak (nog) aan doordat zij gedreven en gepassioneerd zijn. Passie is veelal voedend en een belangrijke factor om in balans te kunnen blijven presteren.
Echter soms is passie juist niet voedend. Ik noem hier twee voorbeelden van disfunctionele passies: geforceerde passie en obsessieve passie. In beide gevallen gaat er energie verloren en verhoogt het een risico op onbalans in leven en presteren.
Geforceerde passie
Geforceerde passie ontstaat wanneer een persoon vindt dat hij passie uit zijn werk moet halen, ook al doet hij dat niet. Iemand legt zichzelf als het ware op dat het werk passie moet geven. Om in de zorgsector te blijven noem ik hier een voorbeeld van een jonge arts in opleiding (29) opgegroeid in een artsenfamilie. Van huis uit was het vanzelfsprekend dat hij geneeskunde ging studeren en zijn ouders gingen ervan uit dat hij dezelfde passie zou gaan ervaren als die zij als artsen nog altijd ervaren. Lange tijd dacht hij dat ook te voelen, maar het werk putte hem steeds meer uit en hij sleepte zich de dag door. Hij hoorde zichzelf praten alsof hij passie voelde voor het vak, maar hij droomde vaak over een eigen horecabedrijf en ervaarde echte passie als hij stond te koken.
Obsessief gepassioneerd
Obsessief gepassioneerd wil zeggen dat je het werk dat je doet als een roeping ervaart. Deze passie is er van binnenuit. Werk neemt dan vanzelfsprekend een hele grote plaats in in iemands leven. Dat kan lang goed gaan, maar op den duur kan het ook leiden tot bijvoorbeeld werkverslaving (iemand kan niet zonder en is altijd aan het werk). De afhankelijkheid van werk en het-altijd-aan-het-werk-zijn kan op den duur leiden tot ernstig energieverlies en zelfs uitputting. In de zorgsector zie je dit bijvoorbeeld terug in een onbalans tussen thema’s als zorgen voor anderen en zorgen voor jezelf. Bij obsessieve passie kan zelfzorg op een gegeven moment volledig ondergeschikt zijn aan het werk en leiden tot ernstige verwaarlozing van de eigen gezondheid (ongezonde voeding, weinig bewegen, overmatig alcoholgebruik, gebrek aan sociale contacten, etc).
De copingstijlen van een persoon
Geforceerde en obsessieve passie zijn schalen van het zesde onderdeel van de SET: de copingstijlen van een persoon. ‘Coping’ wil hier zeggen hoe iemand omgaat met stress of met spannende situaties. Dit onderdeel is op briljante wijze samengesteld naar aanleiding van de inzichten van de Koreaans-Duitse filosoof Byung-Chui Han. In zijn bundel ‘De vermoeide samenleving’ (2014) beschrijft Han de invloed van de huidige prestatiemaatschappij op het welbevinden van de mens, evenals de heersende ideeën over de maakbaarheid van onze maatschappij. Han bespreekt de keerzijde van ‘het positieve’ en het permanent blootstaan aan prikkels, informatie en impulsen. Hieruit verklaart hij het ontstaan van de oververmoeide of burnout-samenleving.
De SET is een nieuw samengestelde tool en daarmee taal om de mentale kracht van een persoon of organisatie in kaart te brengen. De tool bestaat uit zeven onderdelen of dimensies. Uniek aan deze tool is de wijze waarop zowel werk- als privéstress aan bod komen. Ieder onderdeel van de SET belicht de subjectieve stresservaring vanuit een andere invalshoek. De eindrapportage biedt in één oogopslag de verhouding tussen de draagkracht (dat wat kan worden gedragen) en de draaglast (de wil om lasten te dragen) van een persoon. Vervolgens geeft het concrete ontwikkeltips om de draagkracht te verhogen dan wel de draaglast te verlagen en zo in balans te leven en presteren.
Ben je nieuwsgierig naar het gebruik van de Stress Ervarings Tool in jouw praktijk of organisatie? Neem contact op met Mandy Oostlander van Presteren in Balans.